درمان مثانه بیش فعال

مثانه بیش فعال، اختلالی است که افراد زیادی مبتلا به آن هستند. این اختلال که با تکرر ادرار، احساس نیاز ناگهانی به تخلیه مثانه و گاهی بی اختیاری ادرار همراه است، می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. امروزه با پیشرفت علم پزشکی، روش های درمانی متنوعی برای کنترل و مدیریت مثانه بیش فعال وجود دارد. در این مقاله، ابتدا تعریفی از این اختلال و علل و علائم ابتلا به آن ارائه می دهیم، سپس به بررسی روش های درمانی مختلف برای مدیریت و کاهش بیماری مثانه بیش فعال می پردازیم.

مثانه بیش فعال چیست؟

مثانه بیش فعال (Overactive Bladder یا OAB) یک اختلال شایع در عملکرد مثانه است که باعث ایجاد علائمی مانند تکرر ادرار، احساس نیاز ناگهانی و شدید به تخلیه مثانه (اورژانس ادراری) و گاهی اوقات بی اختیاری ادرار می شود. این وضعیت ممکن است بدون هشدار و حتی در مواقعی که مثانه به طور کامل پر نشده است، رخ دهد.

علائم و نشانه های مثانه بیش فعال

مثانه بیش فعال علائم و نشانه های متفاوتی دارد. برخی از بارزترین نشانه های این اختلال شامل موارد زیر می شود:

تکرر ادرار :(Frequency)فرد مبتلا به مثانه بیش فعال ممکن است نیاز به تخلیه ادرار بیش از 8 بار در طول روز یا شب داشته باشد. این وضعیت باعث می شود فرد بیش از حد معمول به سرویس بهداشتی مراجعه کند.
احساس نیاز ناگهانی و شدید به تخلیه ادرار :(Urinary Urgency)یکی از ویژگی های اصلی مثانه بیش فعال، احساس ناگهانی و شدید برای دفع ادرار است. این نیاز به قدری قوی است که فرد ممکن است احساس کند نمی تواند تا رسیدن به سرویس بهداشتی صبر کند.
بی اختیاری ادرار به دنبال فوریت :(Urgency Incontinence) در برخی موارد، احساس فوریت ناگهانی برای تخلیه ادرار می تواند منجر به نشت یا تخلیه غیرارادی ادرار شود. این نوع بی اختیاری زمانی اتفاق می افتد که فرد نمی تواند به موقع به سرویس بهداشتی برسد.
شب ادراری :(Nocturia)مبتلا به مثانه بیش فعال ممکن است نیاز داشته باشند چندین بار در طول شب برای تخلیه ادرار از خواب بیدار شوند. این وضعیت می تواند باعث اختلال در خواب و کاهش کیفیت زندگی شود.
احساس ناراحتی در مثانه: برخی از افراد مبتلا به مثانه بیش فعال ممکن است به طور مداوم یا متناوب احساس ناراحتی یا فشار در ناحیه مثانه داشته باشند.

علل ابتلا به مثانه بیش فعال

مثانه بیش فعال می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که بر عملکرد طبیعی مثانه تأثیر می گذارند. این عوامل می توانند به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر منجر به ایجاد علائم مثانه بیش فعال شوند. برخی از علل شایع ابتلا به این وضعیت عبارتند از:

فعالیت غیرطبیعی عضلات مثانه: عضلات دیواره مثانه ممکن است به طور غیرطبیعی و غیرقابل کنترل منقبض شوند، حتی زمانی که مثانه به طور کامل پر نیست. این انقباضات ناگهانی باعث احساس نیاز شدید به تخلیه ادرار می شود.
مشکلات عصبی: اختلالات عصبی مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس (MS)، آسیب نخاعی یا دیگر شرایطی که سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار می دهند، می توانند سیگنال های نادرستی به مثانه ارسال کنند و باعث انقباضات غیرطبیعی شوند.
عفونت های ادراری: عفونت های مکرر مجاری ادراری می توانند مثانه را تحریک کرده و علائمی مشابه با مثانه بیش فعال ایجاد کنند. این وضعیت معمولاً با درمان عفونت بهبود می یابد، اما در برخی موارد ممکن است علائم پایدار باقی بمانند.
عوامل مرتبط با پیری: با افزایش سن، عضلات مثانه ضعیف تر می شوند و ممکن است توانایی کنترل مثانه کاهش یابد. همچنین، تغییرات هورمونی مرتبط با یائسگی در زنان و بزرگ شدن پروستات در مردان می توانند به مثانه بیش فعال منجر شوند.
مصرف برخی داروها: برخی از داروها، مانند داروهای ادرارآور یا داروهایی که بر سیستم عصبی تأثیر می گذارند، می توانند به علائم مثانه بیش فعال منجر شوند.
اختلالات متابولیکی: بیماری هایی مانند دیابت می توانند باعث آسیب به اعصاب مثانه شده و عملکرد آن را مختل کنند، که می تواند به مثانه بیش فعال منجر شود.
فاکتورهای روانی: اضطراب و استرس مزمن می توانند نقش مهمی در تشدید علائم مثانه بیش فعال داشته باشند. در برخی موارد، مشکلات روانی ممکن است باعث ایجاد یا تشدید انقباضات غیرطبیعی مثانه شوند.

تشخیص مثانه بیش فعال

تشخیص مثانه بیش فعال بر اساس ترکیبی از شرح حال بیمار، معاینه فیزیکی و انجام برخی آزمایشات و ارزیابی های خاص صورت می گیرد. مراحل اصلی تشخیص شامل موارد زیر است:

گرفتن تاریخچه پزشکی: پزشک با بیمار در مورد علائم، شدت و مدت زمان بروز آن ها و تأثیر آن ها بر زندگی روزمره صحبت می کند. همچنین، اطلاعاتی در مورد تاریخچه پزشکی، داروهای مصرفی، عادات غذایی و ادراری و وجود بیماری های زمینه ای مانند دیابت یا عفونت های مکرر مجاری ادراری جمع آوری می شود.
معاینه فیزیکی: معاینه فیزیکی شامل ارزیابی ناحیه شکم، لگن و دستگاه تناسلی است تا مشکلات ساختاری یا فیزیکی که ممکن است علائم را توضیح دهند، شناسایی شوند. در زنان، ممکن است معاینه لگنی برای بررسی عضلات کف لگن انجام شود و در مردان، بررسی پروستات ممکن است لازم باشد.
آزمایش ادرار :(Urinalysis)آزمایش ادرار به منظور بررسی عفونت ها، خون، یا دیگر ناهنجاری هایی که ممکن است باعث علائم مشابه با مثانه بیش فعال شوند، انجام می شود.
بررسی باقیمانده ادرار پس از تخلیه :(Postvoid Residual – PVR) این آزمایش میزان ادراری که پس از تخلیه در مثانه باقی می ماند را اندازه گیری می کند. اگر مقدار زیادی ادرار باقی بماند، ممکن است نشان دهنده مشکلاتی در عملکرد مثانه یا انسداد باشد.
دفترچه ثبت علائم ادراری :(Bladder Diary) از بیمار خواسته می شود تا برای چند روز میزان و تعداد دفعات ادرار و هرگونه بی اختیاری یا احساس نیاز ناگهانی به تخلیه مثانه را ثبت کند. این اطلاعات می تواند به پزشک در تشخیص دقیق تر کمک کند.
آزمایش های تخصصی اورودینامیک :(Urodynamic Tests) این مجموعه ای از تست ها است که عملکرد مثانه و عضلات مرتبط را در هنگام پر و خالی شدن ارزیابی می کند. این آزمایش ها می توانند کمک کنند تا مشخص شود که آیا مثانه به طور طبیعی منقبض می شود و آیا انسدادی در مسیر جریان ادرار وجود دارد یا خیر.
سیستوسکوپی :(Cystoscopy) در برخی موارد، پزشک ممکن است سیستوسکوپی را توصیه کند که در آن یک لوله کوچک و نازک با یک دوربین به داخل مثانه فرستاده می شود تا داخل مثانه و مجاری ادراری را بررسی کند. این روش به تشخیص مشکلات ساختاری یا عفونت های مزمن کمک می کند.

درمان مثانه بیش فعال

درمان مثانه بیش فعال شامل روش های مختلفی است که در هر فرد می تواند متفاوت باشد. این روش ها می توانند شامل تغییرات در سبک زندگی، دارودرمانی و درمان های پیشرفته تر باشند. در ادامه، هر یک از این موارد را جدا جدا بررسی می کنیم.

تغییرات در سبک زندگی و رفتار درمانی

مدیریت مایعات: کاهش مصرف مایعات در ساعات نزدیک به خواب و تنظیم میزان مصرف مایعات در طول روز می تواند به کاهش نیاز به تخلیه مکرر ادرار کمک کند.
تمرینات مثانه: تمرینات مثانه شامل تکنیک هایی است که به فرد کمک می کند تا زمان بین دفعات ادرار را افزایش دهد. این روش شامل برنامه ریزی منظم برای ادرار و تمرینات برای تقویت کنترل مثانه است.
تمرینات کف لگن: تمرینات کگل می توانند به تقویت عضلات کف لگن کمک کنند و به کنترل بهتر ادرار و کاهش علائم مثانه بیش فعال کمک کنند.
تغییرات غذایی: کاهش مصرف مواد تحریک کننده مثانه مانند کافئین، الکل و غذاهای تند می تواند به کاهش علائم کمک کند.

دارو درمانی

آنتی کولینرژیک ها: داروهای آنتی کولینرژیک مانند اوکسی بوتینین، تولتروپین و داروهای مشابه می توانند به کاهش انقباضات غیرطبیعی مثانه و کاهش نیاز مکرر به ادرار کمک کنند.
بتا-آگونیست ها: داروهایی مانند میرابگرون که به گروه بتا-آگونیست ها تعلق دارند، می توانند با آرام کردن عضلات مثانه به کاهش علائم مثانه بیش فعال کمک کنند.
استروژن: در زنان، هورمون استروژن می تواند در کاهش علائم مثانه بیش فعال، به ویژه در دوران یائسگی، مفید باشد.

درمان های پیشرفته تر

تحریک عصب خاجی :(Sacral Neuromodulation – SNM)این روش شامل کاشت یک دستگاه کوچک برای تحریک عصب خاجی است که به کنترل انقباضات غیرطبیعی مثانه کمک می کند.
تحریک عصب پوستی :(Percutaneous Tibial Nerve Stimulation – PTNS) این روش شامل تحریک عصب تیبیال از طریق یک سوزن در ناحیه مچ پا برای کاهش علائم مثانه بیش فعال است.
بوتاکس :(Botulinum Toxin) تزریق بوتاکس به داخل مثانه می تواند به کاهش انقباضات غیرطبیعی و کاهش علائم مثانه بیش فعال کمک کند. این درمان معمولاً برای موارد شدیدتر در نظر گرفته می شود.

درمان های جراحی

در مواردی که دیگر روش های درمانی مؤثر واقع نمی شوند، جراحی هایی مانند جراحی برای کاهش حجم مثانه یا تغییرات در ساختار مثانه ممکن است لازم باشد.

مراجعه به پزشک برای درمان مثانه بیش فعال

اگر با هر یک از علائمی که در بخش های قبلی اشاره کردیم مواجه هستید، ممکن است به مثانه بیش فعال مبتلا باشید. در این شرایط، مراجعه به یک متخصص اورولوژی برای تشخیص دقیق و درمان به موقع ضروری است. دکتر سید حمیدرضا آرزه گر، با تخصص و تجربه گسترده در درمان مشکلات ادراری، می توانند با استفاده از معاینات دقیق و تجهیزات پیشرفته، علت اصلی مشکل شما را شناسایی کرده و برنامه درمانی مناسبی را ارائه دهند. برای مشاوره و دریافت درمان های مؤثر نیز، می توانید از راه های ارتباطی وبسایت ایشان استفاده کنید.